Film 2012

Als muziekjaar 2012 werd gekenmerkt door veel kleine releases die hoog werden aangeslagen en grote namen die ietwat teleurstelden, dan is dat met de films niet anders. Er waren dit jaar veel goede, kleine films; de filmhuizen moeten een topjaar hebben gehad, overigens vooral met dank aan een bepaalde Franse film die meer dan een miljoen bezoekers wist te trekken; ik durf er wel een doos wijn op te zetten dat Intouchables door de lezers van de Volkskrant over een paar weken tot film van 2012 uit wordt geroepen. Dat zou overigens niet onterecht zijn.

Het rijtje films dat ik op het IFFR zag was, een Zuid-Koreaans anderhalf uurtje afzien uitgezonderd, zeer sterk met de gay cinema film Weekend en de (zoveelste) boekverfilming van Wuthering Heights als hoogtepunten. The Descendants, de nieuwste film van Alexander Payne is mooi, maar haalt het niet bij de beste film uit zijn oeuvre, Sideways. Hetzelfde geldt voor Pirates! Band of Misfits. Ja, heel erg leuk, zoals altijd bij de jongens van Aardman Animations, maar toch heb ik me nóg beter vermaakt bij Chicken Run of Wallace and Gromit and the Curse of the Were-Rabbit. En To Rome With Love, de nieuwe Woody Allen, had te maken met slechte kritieken maar is echt niet zoveel minder dan Midnight In Paris, de film waarvoor Allen vorig jaar nog zo werd bejubeld. Waar al die jubel wat overdreven was, is ook de kritiek op To Rome With Love overtrokken. Ja, er had een slordige kwartier uitgeknipt kunnen worden, maar ook dan heb ik een uitstekende avond gehad.

Skyfall mag de filmhit van het najaar zijn, maar ik werd er niet echt blij van. De eerste helft is geweldig, met exotische locaties, een geweldige Javier Bardem en prachtige camerabeelden, maar het tweede deel is sentimenteel en ronduit ongeloofwaardig. Een bikkelharde geheim agent die na 22 films ineens last krijgt van een jeugdtrauma? Yeah right. Goed, James Bond films hebben het nooit van de geloofwaardigheid moeten hebben, maar het maakt alle loftuigingen wat overdreven. Het is nog altijd beter dan The Dark Knight Rises die het bij lange na niet haalt bij de lumineuze voorganger The Dark Knight; een draak van een film.

De eerste vier plaatsen in mijn persoonlijke top-5 had ik snel voor elkaar, maar de vijfde plaats bleek lastig. Maar uiteindelijk is het criterium voor mij welke film ik met veel plezier nog eens op zou zetten. Noem mij een proleet, maar het betekent dat Holy Motors net buiten de lijst valt. Het is veruit de meest bizarre film van 2012 en daarmee uiterst fascinerend. Ik zag de film van Leos Carax maanden geleden (in een zaal met in totaal vier bezoekers), maar waar de film over gaat is nog steeds een raadsel. Het enige lineaire aan het hermetische Holy Motors is dat de film begint in de ochtend en eindigt in de avond, daar tussenin gebeuren zaken die volledig voor interpretatie van de kijker zijn. De enige conclusie die ik kan trekken is dat Holy Motors een metafilm is, een film over de rollen die we spelen in het dagelijks leven. Maar een cinefiele collega denkt dat de film gaat over het creëren en vernietigen van schoonheid. Ah.

Edoch, het bracht mij tot vijf films die ik van harte kan aanbevelen. En het is een nog best gevarieerd lijstje geworden ook met een horrorfilm, een documentaire, een thriller, een melodrama en een comedy.

5. The Cabin in the Woods (Drew Goddard)

De grootste verrassing van 2012 is de horrorfilm The Cabin in the Woods. Alleen de titel getuigt al van gezonde zelfspot: vijf tieners die een weekend in een afgelegen boshut doorbrengen, dan weet je al dat de meesten het er niet levend vanaf gaan brengen. Toch blijkt al vanaf de eerste shots dat dit niet je doorsnee tiener slasher film is. Alle standaard elementen van de horrorfilm komen voorbij, maar de plotwendingen zijn telkens verrassend. En belangrijker nog, The Cabin in the Woods is heerlijk grappig en grof, boordevol verwijzingen naar klassiekers uit het horrorgenre, met niet eens zo heel veel in het rond vliegende ledematen. Van bedenker Joss Whedon, die vanwege drukte de regie van de film doorspeelde naar collega Drew Goddard (beiden zijn nauw betrokken geweest bij successerie Buffy the Vampire Slayer) mag je dan ook iets bijzonders verwachten. The Cabin in the Woods is een game changer zoals Scream dat ruim vijftien jaar geleden was. Een frisse wind in de wereld van de horrorfilm; dat was hoognodig.

4. ¡Vivan las Antipodas! (Victor Kossakovsky)

De mooiste documentaire is er eentje die ik niet zag. The Queen of Versailles heb ik moeten missen toen ie op het IDFA draaide en de versie die door de VPRO op TV werd uitgezonden was voor de helft ingekort. Dan zie ik de film liever niet en wacht ik rustig op de dvd release. Wel zag ik ¡Vivan las Antipodas!, de droom van elke topografiefreak. Als je een gat graaft in de grond en je zou net zolang door graven totdat je aan de andere kant van de wereld uitkomt, waar kom je dan uit? En hoe zou het daar dan zijn? Filmmaker Victor Kossakovsky koos vier keer twee punten op de aarde en maakte een poëtische film zonder een duidelijke narratieve structuur, maar met veel prachtige sfeerbeelden; bij voorkeur dus zien op groot scherm. Magnifiek hoe beelden van de lavastromen op Hawaii naadloos overlopen in die van de woestijn in Botswana en hoe een gehucht op de Argentijnse Pampas en de metropool Shanghai stuivertje wisselen. Nederland ontbreekt; wie hier een gang graaft naar de andere kant van de wereld komt ten zuidoosten van Nieuw-Zeeland uit: in de Stille Oceaan.

3. Martha Marcy May Marlene (Sean Durkin)

Ineens hangt je zus aan de telefoon. Twee jaar lang leek ze van de aardbodem te zijn verdwenen, maar je nodigt haar uit om een paar weken bij je te blijven logeren om bij te komen. Waar ze de afgelopen jaren uit heeft gehangen wil ze niet vertellen, maar ze vertoont vreemd gedrag. Gaat in het bijzijn van vreemden naakt zwemmen en kruipt bij je in bed terwijl je met je man ligt te vrijen. Als kijker heb je dan al gezien waar Martha vandaan komt: een sekte in de Catskill Mountains, in upper state New York waar ze onder de naam Marcy May heeft geleefd, sterk onder invloed van de übergriezelige leider Patrick. Dat is ook het enige dat je als kijker zeker weet, want van alle zaken die na het ontsnappen van Martha uit de sekte gebeuren is het de vraag of het echt is of dat het is ingebeeld. Het enige dat je zeker weet is dat ze professionele hulp nodig heeft. Sean Durkins Martha Marcy May Marlene is een psychologische thriller met een onderhuidse spanning die akelig lang in je hoofd blijft rondspoken.

2. De Rouille et d’Os (Jacques Audiard)

De Franse cinema beleefde een topjaar. Ik schreef al over Holy Motors en Intouchables. Laatstgenoemde is een geweldige film, tegelijkertijd grappig en ontroerend, maar ook een formulefilm. Het is razend knap om een film te maken die perfect in balans is, maar ik word als bioscoopbezoeker liever verrast. Nee, de mooiste Franse film van 2012 is De Rouille et d’Os. Het verhaal gaat over de onwaarschijnlijke relatie tussen de streetfighter Ali  en de orkatrainster Stephanie die bij een ongeluk haar beide benen kwijtraakt. De premisse klinkt als een melodrama, maar daarvoor is De Rouille et d’Os te rauw, hoofdpersoon Ali (Matthias Schoenaerts) te onbehouwen en zijn tegenspeelster Marion Cotillard te onsentimenteel. Vooral de cameravoering en het geluid zijn subliem: een extra reden om zo’n film in de bioscoop te gaan zien. Zelfs het ongeloofwaardige en sentimentele einde neem je dan voor lief.

1. Moonrise Kingdom (Wes Anderson)

Wes Andersons films herken je uit duizenden: decors die tot in de kleinste details zijn uitgewerkt, karakters met overduidelijke emotionele problemen en een gortdroog, onderkoeld gevoel voor humor. De resultaten zijn wisselend, variërend van een verschrikking (The Darjeeling Limited) en niet onaardig (The Royal Tenenbaums) tot zeer geslaagd (The Fantastic Mr. Fox). Moonrise Kingdom is Andersons magnum opus. Voor het eerst zijn alle typische Anderson-kenmerken écht in balans. Dat komt deels door het absurde verhaal van een nerdy padvinder en een vroegwijs meisje die elkaars tegenpolen zouden moeten zijn maar verliefd op elkaar worden en van padvinderskamp respectievelijk huis weglopen enerzijds en de volwassenen die in de familie elkaar de tent uitvechten anderzijds. Met dat bijltje heeft Anderson vaker gehakt, maar in deze film werkt dat net wat beter dan in – pak ‘m beet – The Royal Tenenbaums. Wat heet, voor het eerst word ik echt geraakt door de sores van de hoofdpersonen. Tegen het einde begint Moonrise Kingdom een beetje te slepen en Anderson redt het net door gebruik te maken van een (bijna letterlijke) deus ex machina.

Ik zag Moonrise Kingdom in New York, in een bioscoop op Broadway. In Nederland zou je Andersons films enkel in filmhuizen tegenkomen, dus om de film in een grote zaal te zien waarbij het voltallige publiek regelmatig in lachen uitbarst is een prettige ervaring. Ik kan het aanraden.