Eisen

Ik ging in Berlijn naar de film. In een filmhuis op de vierde verdieping in de Hackesche Höfe. Dat kan zonder problemen, omdat ze in de Duitse hoofdstad dermate internationaal zijn ingesteld dat niet-Duitstalige films netjes worden ondertiteld (hoewel tijdens de trailers – allen Duits nagesynchroniseerd – de schrik me toch even om het hart sloeg). Het werd Die Eiserne Lady, die ik al in Nederland had willen zien, maar er bij het drukke kijkschema (Hugo, The Descendants) bij in was geschoten. Een omstreden film, omdat de fans van Margaret Thatcher vinden dat hun idool niet als demente bejaarde mag worden afgeschilderd en omdat haar tegenstanders vinden dat ze veel te sympathiek wordt weergegeven. Ik sprak zo’n tegenstander een paar weken geleden nog. Een inwoner van staalstad Sheffield. Zware industrie, in de jaren tachtig een rood bolwerk, dus vermoedelijk geen fan van The Iron Lady. Dat bleek te kloppen. Hij begon er zelfs zelf al over, toen mijn deelname aan de Dutch Dead Pool 2012 ter sprake kwam. ‘Ik heb jarenlang Margaret Thatcher bovenaan mijn lijst gehad. God, I hated that woman.

Om op een positieve noot te beginnen: Meryl Streep is fenomenaal. Een geweldige actrice schittert altijd, ongeacht het niveau van de rest van de film. En dat niveau is nogal belabberd. Het probleem zit ‘m vooral in de vorm, want The Iron Lady is opgebouwd uit flashbacks. Margaret Thatcher ziet in huis haar overleden man nog rondlopen en elke keer herinnert hij haar aan een bepaalde gebeurtenis in haar privéleven of politieke carrière. Dat werkt voor een tijdje, maar wordt halverwege de film ronduit irritant. Telkens als je een paar mooie scènes achter elkaar hebt gezien, word je weer teruggetrokken naar het heden. Die keuze van regisseur Phyllida Lloyd is begrijpelijk; Thatcher is elf jaar lang premier geweest, haar politieke loopbaan is nog veel langer en dan heb ik het nog niet over de privébeslommeringen die ook van belang zijn. Het is onmogelijk om dat alles er in een film van twee uur doorheen te jassen.

De voorstanders van Thatcher hebben wat dat betreft niets te klagen. Ja, hun idool wordt neergezet als dementerend maar, zoals ik altijd plagerig placht te zeggen, dat was ze in de jaren tachtig al. Nee, ook ik ben geen fan van The Iron Lady. Maar uit al die flashbacks blijkt dat de film toch vooral een hagiografie is. Thatcher als de eerste vrouwelijke premier van het Verenigd Koninkrijk. Thatcher die stand houdt ondanks de terreurdreiging van de IRA. Thatcher die de Amerikaanse minister op z’n nummer zet als die aangeeft niets te zien in een oorlog om de Falklandeilanden. Thatcher die alle nabestaanden van de Britse slachtoffers in de Falklandoorlog een persoonlijke brief schrijft. Thatcher die een landslide overwinning bereikt met de conservatieve partij. Thatcher die ondanks alle protesten door blijft gaan met haar hervormingsagenda. En, ik voelde op dat moment zelfs even een gevoel van opwinding door de zaal gaan, Thatcher die mee de val van de Berlijnse Muur bewerkstelligt. Nergens wordt ook maar een greintje kritiek geuit op haar beleid. Of ja, er is kritiek, die is er op het feit dat ze er te weinig was voor haar gezin. En dat is weer weinig feministisch, voor een film waarin Thatcher juist zo wordt bejubeld vanwege de voortrekkersrol die ze voor vrouwen heeft gespeeld.

Waar The Iron Lady hopeloos in tekort schiet, is in een reflectie op de meer negatieve gevolgen van Thatchers beleid. Gevolgen die nog altijd merkbaar zijn, want het feit dat er nu een bankencrisis is, is voor een belangrijk deel te danken aan het laissez-faire beleid van de Tories in het Verenigd Koninkrijk (en Reaganomics in de Verenigde Staten). Er wordt geen woord besteed aan het desastreuze beleid in Noord-Ierland, aan overleden hongerstakers van de IRA, omdat Thatcher vooral de indruk wilde wekken dat ze tough was op terrorisme. Er kon pas vrede worden bereikt in Noord-Ierland nadat Labour de macht in 1997 had overgenomen. The Iron Lady gaat niet over de torenhoge werkloosheid die het Verenigd Koninkrijk in de jaren tachtig teisterde en de gigantische aantallen daklozen, begin jaren negentig. ‘There’s no such thing as society,’ Thatchers meest beruchte uitspraak, wordt nergens uitgelicht, evenals er gemakkelijk aan voorbij wordt gegaan dat ze voor de doodstraf was (en is).

Femke Halsema stelde toen The Iron Lady in Nederland uitkwam bij De Wereld Draait Door dat zij Thatcher een betere film had gegund. Misschien geen film, maar laat het dan een mini-serie zijn. Mag Meryl Streep best weer de hoofdrol spelen.

This entry was posted in Film, Politiek and tagged , , . Bookmark the permalink.